فضیلت و اعمالماه شعبان
در فضیلت بعضی از اوقات بر بعضی دیگر، هیچ تردیدی نیست. تمامیِ ماه مبارک رمضان، لیلـة القدر، شب مبعث پیامبر(ص)، عید سعید غدیر و ... در شمار این ایّام مبارک است.
امّا گذشته از شرافت ذاتیِ بعضی از ایّام، اهمیّت حاصل از بعضی از وقایع خاص نیز به شرافت آن ایّام می‌افزاید. ماه شعبان نیز در شمار شریف ترین ایّام سال قرار دارد که نه تنها خود شریف است، بلکه بستر ولادت ولیّ مطلق الهی، حضرت بقیةالله(ع) نیز هست. از این روست که در سخنان پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت(ع) نیز به وفور به اهمیّت این ماه اشاره شده است.
بنابر آنچه در شماری از متون روایی وارد شده، پیامبر اکرم(ص) در یکی از سال‌ها، به هنگام آغاز این ماه خطبه‌‌‌ای خواندند و مردم را نسبت به شرافت این ماه آگاه فرمودند. قسمت‌هایی از این خطبه چنین است:
«شعبان ماه شریفی است و آن ماه من است. حاملان عرش آن را بزرگ می‌شمارند و حقّ آن را می‌شناسند. آن ماهی است که در آن همچون ماه رمضان، روزی بندگان زیاد می‌گردد و در آن بهشت آذین بسته می‌شود. و این ماه را شعبان نامیده اند زیرا در آن ارزاق مؤمنان تقسیم می‌شود و آن ماهی است که عمل در آن چند برابر می‌شود و کار نیکو هفتاد برابر ثمره می‌دهد.»
اعمال ماه شعبان
1-استغفار؛ در هر روز از روزهاى ماه شعبان هفتاد بار بگوید: « استغفر الله الَّذی لا اله الاّ هو الرحمن الرحیم، الحیّ القیّوم و اتوب الیه
2-هر روز صدبار صلوات بر محمد و آل محمدو صد بار « لا حول و لا قوَّة الا بالله» خوانده شود.
3-خواندن مناجات شعبانیه.
4-هر روز صلوات امام سجاد علیه السلام هنگام ظهرخوانده شود.
5-روزه؛ روزه گرفتندر این ماه هر اندازه که ممکن باشد، سفارش شده است.
6-صدقه؛ از امام ششم علیه السلام نقل شده است که: خداوند؛ صدقه‌ی این ماهرا پرورش می‌دهد و روز قیامت مانند کوه احد دیده می‌شود.
7- معاشرت خوب با مردمو نیکی به پدر و مادر.
8- امر به معروف و نهی از منکر.
9-هزار مرتبه ذکر « لا اله الا اللّه ولا نعبد الاّ ایاه مخلصین له الدین و لو کره المشرکون»، گفته شود.
10- به استقبال رمضان رفتن.
روزه ماه شعبان
امام صادق (ع) فرمود:
« من صام ثلاثه ایام من شعبان وجبت له الجنه و کان رسول الله صلی الله علیه و آله شفیعه یوم القیامه؛ هر که سه روز از ماه شعبان را روزه بدارد، بهشت برای او واجب گردد و رسول خدا در روز قیامت شفیعش خواهد بود.
در ماه شعبان امام زین العابدین علیه السلام اصحاب خود را جمع می‌کرد و می‌فرمود: یاران من! می‌دانید این چه ماهی است؟ این ماه شعبان است که رسول خدا(ص) می‌فرمود: شعبان ماه من است، پس در آن روزه بگیریدبه خاطر محبت و دوستی پیامبرتان و برای تقرب به پروردگارتان،به همان خدایی که جان علی بن الحسین در دست اوست از پدرم حسین بن علی(ع) شنیدم که امیرالمومنین علیه السلام می‌فرمود: هر که به خاطر محبت پیامبر و برای تقرب به خدای عزوجل ماه شعبان راروزه بدارد، خداوند او را دوست خواهد داشت و به کرامتش در روزرستاخیز نزدیک خواهد کرد و بهشت را بر او واجب خواهد گردانید.
دعا و استغفار در ماه شعبان
امام صادق علیه السلام فرمود: کسی که در هر روز از شعبان هفتاد بار بگوید « استغفر الله الذی لا اله الا هو الرحمن الرحیم الحی القیوم و اتوب الیه» در افق مبین نوشته می‌شود راوی گوید عرض کردم افق مبین چیست؟ فرمود: جلگه‌‌‌ای است است در مقابل عرش و در آن نهرهایی است که بعدد ستارگان جام در آنها ریخته شده است.
مناجات شعبانیه
مناجاتی که در ماه شعبان هست و من در نظر ندارم که در هیچ یک از ادعیه گفته شده باشد که ادعیه مال همه ائمه است؛ این دعای شعبان، مناجات شعبان، مناجات همه ائمه است و در این، مسائل بسیار هست؛ معارف بسیار هست و ادب این که انسان چه جور باید با خدای تبارک وتعالی مناجات کند. ما غافلیم از این معانی که وضع چی است. مسئله این است که در مقابل خدا ایستادند آنها. آنها می‌دانند که در مقابل چه عظمتی ایستادند. آنها معرفت دارند به خدای تبارک و تعالی و می‌دانند چه کنند و مناجات شعبانیه از مناجات‌هایی است که اگر یک نفر انسان دل سوخته، یک عارف دل سوخته، نه از این عارف‌های لفظی – بخواهد این را شرح کند و شرح کند از برای دیگران، بسیار ارزشمند است و محتاج به شرح است. (امام خمینی-ره)
اعیاد ماه شعبان
تنها ماهی که در آن، شهادت هیچ یک از معصومان واقع نشده، ماه شعبان است. ماهی سرتاسر شادی، خیر و برکت که مهم ترین آنان، تولد دو امام همام است.
چه راز و رمزی بین سالار شهیدان علیهم السلام و نهمین فرزندش وجود دارد؟ چرا باید در شب میلاد امام حسین علیهم السلام لحظه‌ها را با یاد و نام امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چراغانی کرد؟ چرا باید برترین و بهترین عمل در شب نیمه شعبان، زیارت امام حسین علیهم السلام باشد؟ بارزترین پیوند این دو دردانه هستی چیست؟
یکی از اعمال سالروز میلاد امام حسین علیهم السلام دعایی است که در توقیع مبارک امام حسن عسکری علیهم السلام به قاسم بن علاء همدانی آمده است. در فرازی از این دعا عرضه می‌داریم:
اللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ بِحَقِّ الْمَوْلُودِ فِی هَذَا الْیَوْمِ الْمَوْعُودِ بِشَهَادَتِهِ قَبْلَ اسْتِهْلَالِهِ وَ وِلَادَتِهِ بَکَتْهُ السَّمَاءُ وَ مَنْ فِیهَا وَ الْأَرْضُ وَ مَنْ عَلَیْهَا وَ لَمَّا یَطَأْ لَابَتَیْهَا قَتِیلِ الْعَبْرَةِ وَ سَیِّدِ الْأُسْرَةِ الْمَمْدُودِ بِالنُّصْرَةِ یَوْمَ الْکَرَّةِ الْمُعَوَّضِ مِنْ قَتْلِهِ أَنَّ الْأَئِمَّةَ مِنْ نَسْلِهِ وَ الشِّفَاءَ فِی تُرْبَتِهِ وَ الْفَوْزَ مَعَهُ فِی أَوْبَتِهِ وَ الْأَوْصِیَاءَ مِنْ عِتْرَتِهِ بَعْدَ قَائِمِهِمْ وَ غَیْبَتِه.
پروردگارا! از تو می‌خواهم به حق مولود این روز؛ کسی که وعده و خبر شهادتش، قبل از تولدش داده شده و آسمان و هر کس در آن بود و زمین و هر کس روی آن بود، بر او گریستند. در عوض شهادتش، امامان از نسل او قرار داده شدند و شفا در تربت او جای گرفت و فوز و رستگاری با او مقرر شد، در روز رجوع و بازگشت او و اوصیای خاندان وی، بعد از قائم آنان و سپری شدن غیبت او.
شب نیمه شعبان
نیمه شعبان، شب مبارکی است که در فضائل شباهت بسیاری به لیالی قدر دارد. نبی مکرم اسلام صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: خداوند در شب نیمه شعبان به اندازة موی گوسفندان قبیلة بنی کلب بندگانش را می‌آمرزد؛ یغفر الله لیلة النصف من شعبان من خلقه بقدر شعر معزی بنی کلبو این سخن، کنایه از فراوانی آمرزیده شدگان در این شب مبارک است.
برای این شب عزیز و مبارک که میلاد سلطان عصر و قلوب است، اعمالی است:
1.غسل.
2.احیاء این شب به نماز و دعا واستغفار.
3.زیارت سالار شهیدان مولی الکونین ابا عبدالله الحسین علیه السلام که افضل اعمال این شب است.
که اقل زیارت این است که بر بامی‌برآید و به طرف راست و چپ نگاه کند پس سر به آسمان بلند کند و به این کلمات آن امام همام را زیارت کند:
«السلام علیک یا ابا عبدالله، السلام علیک و رحمة الله و برکاته».
4.خواندن دعای کمیل.
خورشید نیمه شعبان
آخرین وصی پیامبر خدا(ص)، دوازدهمین امام شیعه و چهاردهمین معصوم از خاندان رسالت، حضرت مهدی(ع) در سپیده دم نیمه شعبان سال 255 هجری در شهر سامرا دیده به جهان گشود. با تولد او انتظار تحقق مژده‌‌‌ای که پیامبر خدا(ص) و امامان(ع) از دو قرن پیشتر داده بودند سر آمد و گام او زمین را برکت بخشید.
نام آن حضرت، نام پیامبر(ص) و کنیه او کنیه رسول خداست. (محمد، ابوالقاسم) توصیه شده است که در عصر غیبت، از او به نامش یاد نشود، بلکه با القاب متعددی که دارد، مثل مهدی، منتظر، حجت، صاحب امر، صاحب الزمان، بقیة اللّه ، قائم، خلف صالح و ... نام برده شود.
پدرش امام عسگری(ع) و مادرش نرجس است که نام اصلی وی ملیکه، دختر یشوعا فرزند قیصر روم بود. وجود آن امام، مشخصات وی، مژده ظهورش، ویژگی اصحابش و چگونگی حکومتش، در روایات بسیار آمده است و طبق روایات عقیده به او مخصوص به شیعه نیست، بلکه روایات بسیار در کتاب‌های اهل سنت نیز درباره او نقل شده است.
بایسته‌های بزرگداشت نیمه شعبان
ایام بزرگ داشت ائمه اطهار به ویژه تولد امام زمان (علیه السلام) بستر و زمینهای است که افراد جامعه علاوه بر اظهار شادی و شعف از تولد امام و ایجاد رابطه عاطفی و روحی با ائمه اطهار، با بهره مندی از چشمه سار معارف ناب اهل بیت، از ناحیه فکر و اندیشه خود را به امام گره می‌زند و این دو ارتباط عاطفی و فکری، خود زمینه ارتباط عملی و رفتاری می‌شود. از سوی دیگر انجام عبادات و اعمالسفارش شده در شب و روز عید، تمرین عبودیت و بندگی در برابر ذات باری تعالی است. علاوه بر این، عزم عمومی‌و همکاری افراد جامعه در برقراری مراسم جشن و شادی در این ایام، روابط اجتماعی او را تحت تأثیر قرار داده و وارد مرحله جدیدی می‌کند.
بنابراین گرچه مراسم تولد امام زمان از لحاظ زمانی محدود به یک روز است و فراهم کردن لوازم آن در طول یک یا دو هفته انجام می‌گیرد، اما از نظر وسعت و عمق تأثیرگذاری بسیار وسیع و عمیق بوده و ایجاد ارتباط فکری، عاطفی وعملی با امام، ارتباطات فرد با جامعه و هم نوعان خود را به زیبا ترین نحو ممکن سامان داده و از همه مهم تر با انجام اعمال، ارتباط او را با خداوند تنظیم می‌کند و در واقع تمرین عبودیت و بندگی در کلاس درسی است که مربی آن امام زمان (علیه السلام) است.
روزهای پایانی ماه شعبان
ابوالصلت هروی گوید: در آخرین جمعه از ماه شعبان خدمت امام هشتم علیه السلام مشرف شدم. حضرت فرمود:
ای ابا الصلت! ماه شعبان بیشترش گذشت و اینک جمعه آخرش فرارسیده پس تلافی کن در این چند روز آخر، آنچه از تقصیرهایت دراین ماه گذشته است و روآور به آنچه برای تو سودمند است وبسیار دعا کن و از خدا طلب آمرزش گناهانت نما و قرآن را بسیارتلاوت کن و از گناهانت توبه کن تا چون ماه مبارک رمضان فرا رسدخود را برای خدا خالص و آماده گردانیده باشی و امانت کسی رادر گردن خود نگذار جز آنکه آن را ادا کنی و کینه مومنی را دردل قرار نده جز آنکه بیرونش کنی و تقوای الهی داشته باش و براو در پنهان و آشکار توکل کن زیرا هر که بر خدا توکل کند، خدا او را بس است و در بقیه این ماه بسیار خدا را بخوان. و اما درفضیلت ماه رمضان آنقدر روایت از معصومین(ع) رسیده است که کتاب‌ها برای نوشتن لازم است، همین بس که در این ماه خدا، درهای بهشت گشوده و درهای جهنم بسته می‌شود و پاداش کارهای خیر مضاعف و دو برابر می‌گردد؛ پس باید بسیار تلاش کرد که خدای نخواسته درهای جهنم بر رویمان باز نشود.
ماه شعبان در سیره و سخن بزرگان
آیت الحق مرحوم حاج میرزا علی قاضی طباطبائی درباره ماه‌های رجب، شعبان و رمضان فرمود:
هان!ای برادران عزیز و گرامیم؛ آگاه باشید! متوجّه و هشیار باشید که ما در قرقگاه زمانی (ماه‌های رجب، شعبان و رمضان) داخل شده ایم!
و همان گونه که در زمینهای حرم باید از محرّمات اجتناب نمود و ارتکاب یک سلسله اعمالی که در جایی جرم نیست، امّا در حرم جرم محسوب می‌شود، در این ماه‌ها هم که قرقگاه زمانی محسوب می‌شوند، چنین است و باید با هشیاری و مواظبت در آن وارد شد و به همان نحو که در قرقگاه مکانی که حرم است، انسان به کعبه نزدیک می‌شود، در این ماه‌ها هم که قرقگاه زمانی است، انسان به مقام قرب خداوند می‌رسد. پس چقدر نعمت‌های پروردگار بر ما بزرگ و تمام است؟! و او هرگونه نعمتی را بر ما تمام نموده است.
دستورات آیت الله قاضی در ماه‌های رجب و شعبان
ماه شعبان در شعر و ادب
ماه شعبان منه از دست قدح کاین خورشید
از نظر تا شب عید رمضان خواهد شد
رجب، آغاز سلوک است و شعبان نیمه راه و رمضان پایانه سیر. از این پس، شب‌های ما در جویبار نورِ ماهی تن می‌شوید که اشارت‌ها به دور پیاله شوق دارد. با «سجّاد» و «حسین» و «عبّاس» آغاز می‌شود، به آسمان موعود سر می‌کشد و دست در دست رمضان می‌گذارد.
شگفتا از ماه خورشید وشی که آسمان‌ها در خود پروریده است. شگفتا از این روز فرخنده که به استقبال سجده و شهادت و جوانمردی می‌رود و هنوز این سه را بدرود نگفته است که در آغوش وعده یزدان می‌غلتد.
این چه ماه دلربایی است که هر گاه آسمان بخت امّت احمدی را می‌نوازد، زمین، ولادتگاه سجّاد، حسین، عباس و موعود علیهم السلام می‌شود؟
مناجات شعبانیه با صدای حاج مهدی سماواتی
برداشت‌های مختلف از انتظار فرج
لینک‌های مرتبط
دانشنامه امام زمان، مهدی موعود (عج)
التماس دعا
